Ton Bakker, directeur van Stichting Wetenschap Balans en in 2013 benoemd als lector ‘functiebehoud bij ouderen in levensloopperspectief’ aan de Hogeschool Rotterdam, hield op 9 oktober zijn openbare les. Tijdens een openbare les vertelt de betreffende lector waar hij/zij zich mee bezig gaat houden gedurende zijn aanstelling. De openbare les van Ton Bakker begon met een debat met verschillende stakeholders uit het werkveld ouderenzorg. Ook de toehoorders waren afkomstig uit de beroepspraktijk, van geriaters tot aannemers die aanpassingen verrichten aan seniorenwoningen. Klik hier voor de digitale versie van de openbare les: Openbare les Ton Bakker. De publicatie is ook te bestellen via info@swbalans.nl.
foto: Hans Tak
Onder leiding van Ton Mosheuvel – zelf afkomstig van een jongerenorganisatie maar welbekend met het begrip ‘preventie’- reflecteerden vier panelleden op de huidige gang van zaken in de zorg voor kwetsbare ouderen en hoe er vanaf 2015 moet worden omgegaan met het overbrengen van de verantwoordelijkheid voor ouderenzorg van het Rijk naar de gemeenten. Lector en programmadirecteur Marleen Goumans van Kenniscentrum Zorginnovatie ging vooral in op wat de rol van het onderwijs zou kunnen zijn bij het verbeteren van deze zorg. De huisartsen Else van Krieken en Pieter Kromdijk (die ook wethouder van Maassluis is met onderwijs en jeugdzorg in zijn portefeuille) maakten zich vooral zorgen over de groeiende kosten en het feit dat de eerstelijn (huisartsen) nog niet klaar is voor de overheveling van deze zorg naar de gemeente. Tot slot was Herman Meinhardt van mantelzorgorganisatie GENERO aan het woord: “Praat ook eens met de ouderen zelf, dat wordt vaak vergeten. Hun wensen en doelen in deze levensfase zouden uitgangspunt moeten zijn.”
In de discussie viel een aantal ‘gemene delers’ te identificeren. Aandachtspunten waar ook vanuit de zaal zorg over werd uitgesproken waren:
- Hoe kunnen we kwetsbare ouderen beter identificeren?
- Hoe kunnen we de huidige inrichting van de ouderenzorg verbeteren? Er zijn (te) veel instanties die zich met deze problematiek bezig houden, hoe kunnen we overdracht van patiënten naar andere instellingen beter regelen?
- Hoe krijgt de doelgroep makkelijker toegang tot de zorg die nodig is?
- Hoe pakken we de kosten aan?
In de lezing volgend op het debat gaf Ton Bakker enkele oplossingsrichtingen aan. Hij schetste hij het maatschappelijk kader: hoe er enorm veel geld omgaat in de ouderenzorg en dat het aantal kwetsbare ouderen tot 2030 nog fors zal groeien, nl. met 3% per jaar. Veel is eraan gelegen deze ontwikkeling beheersbaar te houden. Het bevorderen van langduriger functiebehoud bij ouderen is noodzakelijk om ervoor te zorgen dat deze explosieve groei gestopt wordt. Hoe dit te doen? Concreet sprak Bakker van interventies in verschillende stadia van de levensloop:
- Leefstijlinterventies bij jongeren van ouders met een lage Sociaal Economische Status (aanpakken overgewicht, roken, voorkomen diabetes, hart- en vaatziekten etc.)
- Leefstijlinterventies bij volwassenen die al aan een metaboolsyndroom of gerelateerde ziekte lijden (voeding, beweging)
- Interventies bij ouderen die nog niet als kwetsbaar gekenschetst kunnen worden maar die zich in de eerstelijnszorg melden met problematiek met lopen, balans, ondergewicht en/of vermoeidheid (als voorspellende factoren voor kwetsbaar worden)
- Interventies op vroegtijdig gesignaleerde functieproblemen
- Interventies op voorspellende factoren voor zorgtoename (depressie, eenzaamheid, ontstaan van ziekte)
Bakkers lectoraat wil de ontwikkeling en toepassing van preventie-interventies in de genoemde levensfasen bevorderen, samen met andere relevante partijen zoals zorgaanbieders, onderzoekers, professionals, gemeenten en verzekeraars.
Tot nog toe blijkt namelijk dat interventies bij kwetsbare ouderen slechts bescheiden resultaat hebben: vaak worden afgesproken interventies niet uitgevoerd of ze hebben niet het gewenste effect. Volgens Ton Bakker liggen daar vier structurele oorzaken aan ten grondslag:
- De aanpak van geriatrische zorg gebeurt vaak door een ‘ad hoc team’, wat niet leidt tot continuïteit in de zorgbenadering
- Multidisciplinair overleg an sich is moeizaam te organiseren, terwijl een multidisciplinaire aanpak de beste resultaten zou opleveren
- In de opleidingsprogramma’s in het onderwijs schort het aan kennis en kunde over ouderen
- Tot voor kort werd te weinig aandacht besteed aan multidisciplinair samenwerken
Daarnaast werkt het ook niet mee dat de zorg zodanig in verandering is dat routines ontbreken.
Om bovenstaande interventies beter op te kunnen pakken en de verbeteringen in de ouderenzorg te realiseren, is een andere aanpak gezondheidszorgfinanciering nodig. Een ‘gebiedsgerichte populatie bekostiging’ noemt Bakker de manier die mogelijkheden biedt tot een integratieve preventie-aanpak in de gezondheidszorg voor kwetsbare ouderen binnen een bepaald gebied (stad of regio). Het gaat dan om een optimale inzet van middelen van de gemeente, verzekeraars, onderwijs en professionals om een gezonde levensloop te bevorderen tegen aanvaardbare, geraamde kosten op basis van een populatieprofiel. Het lectoraat wil hier een rol in spelen door een en ander op de onderszoeks- en onderwijsagenda te zetten. Verder wil Ton Bakker met zijn lectoraat een rol spelen in het bewust maken van studenten van een filosofische grondslag voor de ouderengezondheidszorg: weten wat het betekent om te zorgen voor anderen om hen zelf de keuze te kunnen laten maken voor een ‘waar leven’.
